Azərbaycanda xalq rəqslərinin çox qədim tarixi var. Qobustan qayaüstü rəsmlərində əksini tapmış rəqs səhnələri bunu sübut edir. Əksər dünya xalqlarında olduğu kimi, azərbaycanlılarda da ilk rəqslər ritual və ov rəqsləri olub.
Erkən orta əsrlərdən başlayaraq əsasən mərasim rəqslərindən müxtəlif növ xalq rəqsləri formalaşmağa başlamışdır.
Azərbaycan xalq rəqsləri mövzu baxımından rəngarəngdir; onlar bu növlərə bölünür – əmək, mərasim, məişət, qəhrəmanlıq, idman, xorovod-oyun (məsələn, “Yallı”, “Halay”) və s. Davametmə müddətinə, rituallarının zənginliyi və rəngarəngliyinə görə toy mərasimi ən əhəmiyyətlisidir.
Azərbaycan xalq rəqsi, bir qayda olaraq, 3 hissədən ibarətdir: birinci hissə sürətlidir, dairə üzrə rəqs; ikinci hissə lirikdir, rəqqas sanki yerində donub qalır (“süzür”), korpus qəti və vüqarlı tərzdə dik tutulur; uçüncü hissədə – yenə dairə üzrə rəqs, sürətli, təntənəli və böyük emosional coşğunluqla səciyyəvi olur. Qadın və kişi rəqsləri bir-birindən kəskin şəkildə fərqlənir. Qadın rəqsinin inkişafı kostyumla şərtlənmişdir: uzun yubka ayaqların süzgün hərəkətini müəyyənləşdirirdi, rəqqasələrin bütün diqqəti əl və korpusun yuxarı hissəsinin (çiyinlər, baş, üzün mimikası və s.) işlənmiş texnikasına cəmlənir. Kişi rəqsinin əsas əlaməti isə ayaqların texnikasıdır. Rəqqas çevikliklə barmaqları üzərində dayanır, dizləri üstündə sürətlə yerə enir və s.
Azərbaycan rəqslərinin musiqi həcmi – 6/8 və 3/4 –dür. Rəqslər adətən xalq çalğı alətlərinin: zurnaçılar triosu (2 zurna və 1 nağara), sazəndə triosu (tar, kamança, dəf) və s. müşayiəti ilə ifa olunur.
Ən geniş yayılmış milli rəqslər bunlardır:
- Abayı
- Alçagülü
- Asma Kəsmə
- Asta Qarabağı
- Avarı
- Ay bəri bax
- Azərbaycan
- Bənövşə
- Birilliant
- Çalpapaq
- Camış bağa girdi
- Çattadı
- Cəhribəyim
- Cəngi
- Ceyrani
- Çit tuman
- Darçını
- Dartma, yaxam cırıldı
- Dəsmalı
- Ənzəli
- Gəlin atlandı
- Gəlin gətirmə
- Gəlin havası
- Gülgəz (rəqs)
- Gülməyi
- Heyvagülü
- İki arvadlı
- İnnabı
- Keçi məməsi
- Kəndiri
- Kəsmə
- Koroğlu
- Koroğlunun qaytarması
- Lalə
- Mirvari
- Mirzəyi
- Misri
- Mücəssəmə
- Naznazı
- Pəhləvanı
- Qaytağı
- Qazağı
- Qıtqılda
- Qızılgül
- Qızlar bulağı
- Qoçəli
- Qofta
- Rəngi
- Şahsevəni
- Şalaxo
- Samux
- Sarıbaş
- Şəki
- Səməni
- Tamara
- Tərəkəmə
- Toy rəqsi
- Turacı
- Üç badam, bir qoz
- Uzundərə
- Vağzalı
- Velaçola
- Xalabacı
- Xançobanı
- Yallı
- Yerli rəqs
- Yüz bir
- Zoğalı